اسپاندکس یکی از رایجترین و محبوبترین انواع پارچه در جهان است که کاربردهای بسیار گستردهای در زمینه دوخت و دوز انواع پوشاک، به ویژه لباسهای ورزشی دارد. این محصول که جزو منسوجات الیاف مصنوعی است، قابلیت کشسانی بسیار زیادی داشته و به همین خاطر هم توانسته جایگاه ویژهای در صنعت نساجی پیدا کند.
در ادامه به معرفی بیشتر پارچه اسپاندکس، انواع، نحوه تولید و کاربردهای مختلف آن اشاره میکنیم؛ اگر میخواهید یکی از مهمترین منسوجات صنعت پوشاک را بشناسید، توصیه میکنیم در ادامه همراه ما باشید.
پارچه اسپاندکس چیست؟
اسپندکس یک پارچه با الیاف مصنوعی است که مهمترین شاخصه آن قابلیت الاستیسیته یا کشسانی است. این محصول از ماده اولیهای به نام polyether-polyurea copolymer از زیرشاخههای پلیاورتان ساخته میشود و انعطافپذیری فوقالعادهای دارد.
Spandex کاربرد فراوانی در صنعت پوشاک، به ویژه برای دوخت انواع لباس ورزشی دارد اما باید در نظر داشته باشید که به این منظور، از اسپندکس صد درصد خالص استفاده نمیکنند، بلکه پارچهای را به کار میبرند که بخشی از آن با الیاف نیمهمصنوعی یا طبیعی جایگزین شده است.
یک پارچه اسپنادکس خالص میتواند تا 5 برابر ابعاد اولیه خود کش بیاید اما انواعی که برای دوخت لباس مورد استفاده قرار میگیرند حداکثر بین 1.5 تا 2 برابر اندازه اولیه قابلیت کشسانی دارند.
مبدع پارچه اسپنادکس، شرکت دوپونت آلمانی است که مهندسان آن، ابتکار این محصول را در سال 1937 به خرج دادند و موفق شدند یک منسوج پلیمری با خاصیت الاستیسیته بسیار بالا تولید نمایند. این قابلیت در کنار دوام و استحکام بالا، تنفس خوب، عدم جذب رطوبت و غیره باعث شدهاند تا Spandex همچنان یکی از بهترین و محبوبترین انواع پارچه در جهان باشد و مورد مصارف گوناگونی در صنایع مختلف قرار بگیرد.
نکته: جالب است بدانید که نام این پارچه از بازی با عبارت Expands (به معنی کش میآید) ساخته شده، به صورتی که S انتهایی با ex جایگزین شده و به Spandex تبدیل گشته است.
پارچه اسپاندکس چگونه تولید میشود؟
پارچه اسپاندکس خالص با الیاف صد درصد مصنوعی تولید میشود که در آزمایشگاه و طی ترکیبات صنعتی پدید آمدهاند. این محصول تنها چند سال بعد از ساخت الاستین به وجود آمد و نمونههای اولیه در واقع حاصل ریسندگی همین ماده بودند.
در طول زمان روشهای مختلفی برای ریسندگی و ساخت پارچه اسپندکس وجود داشته که از جمله آنها میتوان به ریسندگی واکنشی، اکستروژن مذاب و ریسندگی در محلول مرطوب اشاره کرد. با این وجود امروزه در بیش از نود درصد موارد، این محصول را با استفاده روشی به نام solution dry spinning (ریسندگی محلول خشک) تولید میکنند.
مراحل ریسندگی در محلول خشک که رایجترین روش تولید انواع نخ Spandex محسوب میشوند به صورت و ترتیب زیر هستند:
- تحت یک فشار و دمای خاص، مادههایی به نام ماکروگلیکول و مونومر دیایزوسیانات را با نسبت 1 به 2 ترکیب میکنند.
- چنانچه ترکیب به درستی انجام پذیرد، در نتیجهی آن مادهای با قابلیت کشسانی بسیار زیاد، به نام پیش پلیمر تولید میشود.
- پیش پلیمر حاصله، در معرض اسید دیآمین قرار گرفته و یک واکنش شیمیایی نشان میدهد تا به ماده خام اولیه مورد نظر تبدیل گردد.
- در گام بعدی، محلول پلیمر مذاب کمی رقیق شده و پس از ترکیب با الاستین (اکستروژن) از میان منافذ بسیار باریکی عبور داده میشود تا به صورت الیاف در بیاید (ریسندگی خشک).
- در مرحله بعدی، الیاف به دست آمده با نیتروژن و حلالهای گازی ترکیب شده و حرارت میبینند.
- سپس کمی کشیده و تنیده میشوند تا خاصیت کشسانی آنها افزایش پیدا کند، سپس در قالب رشتههای یکدسته، دور یک دوک پیچیده میشوند.
- در گام آخر الیاف اسپندکس با مواد دیگری همچون نایلون یا پنبه ترکیب شده و در قالب نهایی یک نخ الیاف مصنوعی در میآید.
- وقتی نخ اسپاندکس دور ماسوره پیچیده شد، آماده بافت پارچه خواهد بود.
انواع پارچه اسپندکس
پارچههای اسپندکس میتوانند به انواع مختلفی تقسیمبندی شوند. جالب اینکه یکی از معروفترین آنها، نوع لاکرا محسوب میشود که در واقع محصولی با ویژگیهای متفاوت نیست، بلکه نام تجاری مخصوصی است که نشان میدهد این پارچه مستقیماً توسط شرکت دوپونت طراحی و تولید شده است. امروزه مرغوبترین نوع از پارچه اسپندکس، لاکرا است.
در ادامه به معرفی دیگر انواع این پارچه که از نظر میزان الاستیسیته، روش تولید و ترکیبات به کار رفته با هم متفاوت هستند اشاره میکنیم:
اسپندکس خالص (Pure Spandex)
این نوع از پارچه اسپندکس به صورت صد درصد خالص تولید میشود و بیشترین میزان کشسانی را دارا است. معمولاً از آن در تولید محصولات خاصی همچون لباسهای طبی و تجهیزات پزشکی استفاده میشود، زیرا این منسوجات به انعطاف بسیار بالایی نیاز دارند.
اسپندکس ترکیبی (Blended Spandex)
پارچه Spandex اغلب به صورت ترکیبی با الیاف دیگر مانند پنبه، پلیاستر، یا نایلون بافته میشود. ترکیب این الیافها با اسپندکس موجب میشود که علاوه بر حفظ خواص کشسانی پارچه، مزیتهای دیگری همچون نرمی و مقاومت نیز به آن اضافه گردد.
اسپندکس با کشسانی کم (Low Stretch Spandex)
این نوع پارچه اسپندکس برای مواردی طراحی شده که برخورداری از قابلیت کشسانی متوسط کافی است. به عنوان مثال در دوخت شلوارهای جین که نیاز به کمی انعطاف دارند، از این محصول استفاده میشود تا پارچه ضمن حفظ استحکام، راحت هم باشد.
اسپندکس با کشسانی بالا (High Stretch Spandex)
این نوع از اسپندکس برای تولید محصولاتی مانند لباسهای ورزشی، مایوها و لباسهای باله استفاده میشود که انعطافپذیری در آنها اهمیت بالایی دارد و نباید به گونهای باشند که مانع حرکت آزادانه بدن بشوند. این مدل پارچه میتواند تا چندین برابر طول اولیه خود کش بیاید و سپس به حالت اولیه بازگردد.
اسپندکس مقاوم به کلر (Chlorine-Resistant Spandex)
لباسهای شنا و مایوهایی که در استخرهای کلردار استفاده میشوند، اغلب از این نوع پارچه اسپندکس دوخته میشوند. مقاومت این نوع اسپندکس در برابر نفوذ آب و تماس با مواد شیمیایی مانند کلر و شویندههای صنعتی بسیار بالاست که باعث افزایش دوام و مقاومت آن در شرایط مختلف میشود.
پارچه اسپاندکس چه کاربردی دارد؟
پارچه اسپندکس به خاطر قابلیتهای مختلفی که در انواع گوناگون خود دارد، از کاربردهای متنوعی برخوردار است که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پارچه اسپاندکس خالص بسیار گرانقیمت است و به همین دلیل استفاده از آن چندان رایج نیست اما معمولاً برای اضافه کردن قابلیت کشسانی مناسب، آن را با الیاف طبیعی یا نیمه مصنوعی دیگر پارچهها ترکیب میکنند. این مسئله باعث شده تا از الیاف ترکیبی آن به صورت گسترده برای دوختن انواع لباسهای چسبان به بدن استفاده شود.
- خاصیت الاستیسیته این محصول در کنار ضد حساسیت بودن آن باعث شده تا به صورت گسترده در دوخت انواع مایو شنا و لباس زیر مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین خاصیت تنفسپذیری و مقاومت در برابر نفوذ رطوبت نیز باعث شده تا Spandex کاربرد زیادی در دوخت این پوشاکها داشته باشد.
- از این پارچه به صورت ترکیبی با پنبه یا ابریشم، برای دوختن انواع جوراب نیز استفاده میشود، زیرا این پاپوشها برای راحتی در استفاده نیاز به داشتن حالت کشسانی دارند.
- لباسهای ورزشی حرفهای به ویژه در حوزه فوتبال، دوچرخهسواری و شنا را از بهترین و مرغوبترین انواع اسپندکس تولید میکنند.
- در صنعت سینما، برای دوخت لباسهای چسبان مخصوص ضبط حرکت (Motion capture) از پارچه اسپندکس استفاده میشود تا بتوان به صورت کامل بدن بازیگر را قالب گرفت و مدلهای سهبعدی دقیق درست کرد.
پارچه اسپاندکس در چه مناطقی از جهان تولید میشود؟
خیلیها به اشتباه تصور میکنند که پارچههای اسپندکس محصولات اختصاصی کمپانی دوپونت آلمان هستند، در حالی که این تصور ابداً درست نیست. بله، نوع لاکرا از این پارچه مدل مخصوصی است که همچنان توسط شرکت اصلی تولید میشود اما کارخانههای زیادی در سراسر جهان وجود دارند که این پارچه را تولید و عرضه مینمایند. جالب اینکه بیشترین حجم تولید این پارچه نهتنها در آلمان، بلکه در هیچ کشور اروپایی دیگری هم نیست!
آمارها نشان میدهند که بزرگترین تولیدکنندههای پارچه اسپندکس آمریکا، برزیل، پاکستان، چین و هندوستان هستند. به استثنای آمریکا، یکی از مهمترین دلایل توسعه صنعت تولید این محصول در کشورهای مذکور، پایین بودن هزینه انرژی و نیروی کار است.
قیمت پارچه اسپاندکس
گرچه اسپندکس تماماً از الیاف مصنوعی ساخته میشود اما با این وجود یکی از گرانترین انواع پارچه به شمار میرود. قیمت پارچه اسپاندکس خالص به صورت میانگین از پارچههای الیاف مصنوعی همچون نایلون و پلیاستر و حتی پارچههای الیاف طبیعی مانند پشم و پنبه نیز بیشتر است!
به همین خاطر خیلی کم پیش میآید از نوع خالص این پارچه برای دوخت پوشاک استفاده کنند و اغلب آن را با الیاف ارزانقیمت دیگر ترکیب مینمایند.
تنها در شرایط خاص و برای دوختن لباسهای دوچرخهسواری، اسکی یا باله حرفهای از اسپندکس خالص استفاده میشود زیرا هزینه آن به شدت بالاست.
تفاوت پارچه فلامنت ورزشی با اسپان (اسپندکس) در چیست؟
پارچههای فلامنت ورزشی و اسپان (اسپندکس) هر دو در تولید پوشاک ورزشی از کاربردهای زیادی برخوردارند اما از نظر جنس، ویژگیها و کاربرد تفاوتهای مهمی با یکدیگر دارند.
پارچه فلامنت از الیاف مصنوعی که ترکیبی از پلیاستر و مواد دیگر هستند ساخته میشود. سبک و با دوام هستند و بافتی صاف و نرم دارند. از طرف دیگر تنفسپذیری آنها بالا بوده و تعریق بدن را به خوبی دفع میکنند. همچنین در برابر کشش و چروک مقاوم هستند و خاصیت الاستیسیته بالایی ندارند.
در اکثر مواقع از فلامنت برای دوخت لباسهای ورزشی استفاده میشود که نیازی به چسبیدن به بدن ندارند، مانند دامن، شلوار و تیشرت.
پارچه اسپاندکس اما کشسانی بسیار بالایی داشته و علاوه بر انعطاف زیاد، روی تن بسیار راحت هم هستند. از این منسوجات در انواع خالص یا ترکیبی، بیشتر برای دوخت لباسهای چسبان و فیت مثل لگ یا لباس زیر استفاده میشود؛ البته مقاومت آن در برابر ساییدگی کمتر از فلامنت است.
سخن آخر
پارچههای اسپنادکس الزاماً وارداتی نیستند، چراکه برخی از تولیدکنندگان برتر ایرانی، نسبت به تولید انواع مرغوب آن اقداماتی گستردهای انجام دادهاند. شما میتوانید برای خرید این الیاف از خدمات و محصولات شرکت فورپیلارز استفاده کنید.
فورپیلارز انواع نخ و الیاف را با بالاترین کیفیت و مناسبترین قیمت در اختیار شما قرار میدهد. برای کسب اطلاعات بیشتر از محصولات، استعلام قیمت و ثبت سفارش، کافیست با ما تماس بگیرید.