نخ ترویرا، نامی آشنا و پرکاربرد در صنعت نساجی ایران، در واقع به نوع خاصی از نخ پلی استر فیلامنت تحت عنوان نخ DTY (Draw Textured Yarn) اطلاق می‌شود. این الیاف مصنوعی، با فرآیند تکسچرایزینگ ویژه، خواصی منحصربه‌فرد پیدا کرده‌اند که آن‌ها را به جایگزینی ایده‌آل برای بسیاری از الیاف طبیعی تبدیل کرده است. از لطافت و حجم‌پذیری گرفته تا دوام و مقاومت بالا، نخ ترویرا در طیف وسیعی از محصولات پوشاک، منسوجات خانگی و کاربردهای صنعتی، نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
در این مقاله جامع، به تمامی ابعاد نخ ترویرا خواهیم پرداخت؛ از تعریف دقیق و فرآیند پیچیده تولید آن گرفته تا انواع گوناگون، خواص بی‌نظیر، کاربردهای گسترده و نکات مهمی که در انتخاب و استفاده از این نخ فیلامنت باید در نظر بگیرید. با ما همراه باشید تا تمامی ابعاد این “طلای سیاه” صنعت نساجی را با هم بررسی کنیم.
نخ ترویرا چیست و چگونه تولید می‌شود؟
نخ ترویرا، که به عنوان یکی از مهم‌ترین اشکال الیاف پلی استر شناخته می‌شود، نوعی الیاف مصنوعی پیوسته است که از پلیمریزاسیون پیشرفته پلی اتیلن ترفتالات (PET) به دست می‌آید. این الیاف که از دهه ۱۹۷۰ به شهرت جهانی رسیدند، به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، انقلابی در صنعت نساجی ایجاد کرده‌اند. نخ ترویرا بخش قابل توجهی از سهم عظیم پلی استر (حدود ۵۰ درصد از کل تولید سالانه الیاف جهانی) را به خود اختصاص داده و به دلیل دوام، کارایی و مقرون به صرفه بودن، به گزینه‌ای بی‌رقیب تبدیل شده است.
تولید نخ ترویرا فرآیندی پیچیده است که از مواد خام پتروشیمیایی آغاز می‌شود. ابتدا، مواد اصلی شامل دی‌متیل ترفتالات (DMT) یا اسید ترفتالیک خالص (PTA) و اتیلن گلیکول (EG) در مجاورت کاتالیست و حرارت، تحت واکنش‌های پلیمریزاسیون قرار گرفته و به پلیمر مذاب پلی استر تبدیل می‌شوند. سپس، پلیمر مذاب توسط پمپ‌ها از صفحات رشته‌ساز (Spinners) عبور داده می‌شود. رشته‌های نازک حاصل تحت تأثیر هوای سرد، به سرعت جامد شده و به شکل فیلامنت‌های پیوسته در می‌آیند. این مرحله شامل کشش و آرایش‌یافتگی مولکولی الیاف برای بهبود استحکام آن‌هاست. علاوه بر تولید از مواد خام، ترویرا می‌تواند از پلاستیک‌های بازیافتی مانند بطری‌های PET نیز تولید شود که به کاهش ضایعات پلاستیکی و پایداری محیط زیست کمک قابل توجهی می‌کند.
اشکال مختلف الیاف ترویرا: الیاف ترویرا در اشکال مختلفی تولید می‌شوند که بر بافت و کاربرد نهایی پارچه ترویرا تأثیر می‌گذارند. این اشکال شامل فیلامنت پیوسته (رشته‌های بلند و پیوسته که پارچه‌هایی با سطح صاف تولید می‌کنند)، الیاف کوتاه (رشته‌های بریده شده در طول‌های کوتاه که می‌توانند با سایر الیاف مخلوط شوند)، تاو (مجموعه‌ای از فیلامنت‌های پیوسته که هنوز بریده نشده‌اند) و فایبرفیل (الیاف حجیم شده که برای پر کردن مورد استفاده قرار می‌گیرند) هستند.
انواع نخ ترویرا
نخ ترویرا بر اساس میزان کشش و فرآیندهای تکمیلی پس از ریسندگی، به انواع نخ مختلفی تقسیم می‌شود که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.
نخ ترویرا که در ایران به نخ DTY شهرت دارد، عضوی کلیدی از خانواده بزرگ نخ‌های پلی استر فیلامنت است. این نخ‌ها بر اساس فرآیند تولید و خواص نهایی به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند که ترویرا یکی از پرکاربردترین آن‌هاست.
نخ ترویرا بر اساس نوع فرآیند تکسچرایزینگ و ساختار نهایی، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. این انواع شامل نخ ترویرا ساده (استخوانی) (دارای فر و حجم یکنواخت برای تولید پارچه‌های با بافت منظم و یکدست)، و نخ ترویرا جوشی (اینترمینگل) (دارای نقاط جوش برای افزایش انسجام فیلامنت‌ها و بهبود قابلیت بافندگی) هستند. نوعی از نخ جوشی با نقاط جوش کمتر و ضعیف‌تر، نخ ترویرا کومینگل نام دارد. همچنین، بر اساس تعداد گره‌ها در متر، انواع اینترمینگل DTY به NIM (۰-۱۰ گره)، SIM (۴۰-۵۰ گره) و HIM (۱۲۰-۱۴۰ گره) تقسیم می‌شوند که هر کدام بر خصوصیات بافندگی و ظاهر پارچه نهایی تأثیر می‌گذارند.
نخ ترویرا پفکی (نخ رنگی جورابی) نیز نوعی ترویرا با حجم و پف بیشتر است که معمولاً در دنیرهای پایین (مانند ۲/۱۰۰) و رنگ‌های متنوع تولید می‌شود. به دلیل نرمی و خاصیت ارتجاعی، مصرف بسیار بالایی در تولید جوراب، دستکش و مچ‌بندهای ورزشی دارد.
- نمرات و فیلامنت نخ ترویرا: نخ ترویرا در نمرات (دنیر) و تعداد فیلامنت‌های مختلفی تولید می‌شود که بر ضخامت، نرمی، پوشش‌دهی و کاربرد نهایی آن تأثیر می‌گذارد. این نخ در حال حاضر در رنج وسیعی از ۷۵ تا ۱۸۰۰ دنیر قابل تولید است. هرچه تعداد فیلامنت در یک نمره ثابت بیشتر باشد، نخ نرم‌تر و پوشش‌دهی آن بهتر خواهد بود.
- کلاس وزنی و نام‌های رایج نخ ترویرا: نخ ترویرا در زمان تولید معمولاً در دوک‌های بزرگ (۴ و ۵ کیلوگرمی) عرضه می‌شود. این دوک‌ها سپس با استفاده از دستگاه‌های شوایتر به دوک‌های کوچک‌تر (معمولاً ۱ کیلوگرمی) تبدیل می‌شوند. نخ ترویرا در دوک‌های ۱ کیلوگرمی و زیر ۱ کیلوگرم (۳۰۰ تا ۶۰۰ گرم) با نام‌های رایج نخ شوایتری، نخ سردوز، نخ زیگزال، نخ استرچ و نخ دوخت در بازار شناخته می‌شود.
خواص فیزیکی و شیمیایی نخ ترویرا (DTY): چرا اینقدر پرکاربرد است؟
نخ ترویرا به دلیل ترکیب بی‌نظیری از خواص فیزیکی و شیمیایی، به یکی از پرکاربردترین الیاف در صنعت نساجی تبدیل شده است.
خواص فیزیکی
نخ ترویرا دارای استحکام و دوام فوق‌العاده‌ای است. به دلیل ساختار پیوسته الیاف، مقاومت بسیار بالایی در برابر کشش، پارگی، و سایش دارد و استحکام آن حتی در حالت مرطوب نیز حفظ می‌شود. سبکی وزن از دیگر ویژگی‌های آن است. نخ ترویرا با چگالی متوسط (حدود ۱.۳۷ گرم بر سانتی‌متر مکعب)، از نخ پنبه و الیاف ویسکوز سبک‌تر است که آن را برای تولید محصولات سبک وزن مناسب می‌کند. این نخ دارای مقاومت در برابر چروک و حفظ فرم بسیار خوبی است؛ الیاف ترویرا به راحتی چروک نمی‌شوند و لباس‌ها فرم و شکل اولیه خود را حتی پس از شستشوهای مکرر حفظ می‌کنند.
جذب رطوبت پایین (آب‌گریزی) و خشک‌شوندگی سریع نیز از خواص کلیدی آن است. جذب رطوبت در الیاف ترویرا بسیار کم (حدود ۰.۴ درصد) است، که باعث می‌شود پارچه‌های ترویرا سریع خشک شوند و برای لباس‌های ورزشی و کاربردهای فضای باز ایده‌آل باشند. مقاومت در برابر حرارت و نقطه ذوب بالا نیز از مزایای آن است؛ الیاف ترویرا مقاومت خوبی در برابر حرارت دارند و نقطه ذوب آن‌ها بین ۲۵۰ تا ۲۶۰ درجه سانتی‌گراد است. در شعله، جمع و ذوب می‌شوند اما نمی‌سوزند، که باعث می‌شود در برابر حرارت‌های معمول استفاده روزمره مقاوم باشند. ترویرا همچنین مقاومت بالایی در برابر نور خورشید و اشعه UV دارد و رنگ آن در مقابل آفتاب به راحتی تغییر نمی‌کند. در نهایت، بافت صاف و یکنواخت فیلامنت‌های ترویرا ظاهری براق و صیقلی به پارچه‌ها می‌دهد.
خواص شیمیایی
نخ ترویرا به دلیل ساختمان شیمیایی خاص خود و عدم وجود گروه‌های فعال در پلیمر آن، در مقابل اغلب مواد شیمیایی، اسیدهای ضعیف (در حالت جوش) و اسیدهای قوی (سرد) مقاوم است. قلیایی‌های رقیق نیز بر آن اثری ندارند، اما قلیایی‌های گرم و قوی می‌توانند به آن صدمه بزنند. این الیاف همچنین در مقابل عوامل بیولوژیک نظیر بید، کپک و باکتری‌ها مقاوم هستند، زیرا رطوبت را جذب نمی‌کنند و محیط مناسبی برای رشد آن‌ها فراهم نمی‌آورند. نخ ترویرا قابلیت رنگرزی خوبی دارد و می‌توان آن را با استفاده از رنگزاهای پراکنده (Disperse Dyes) در طیف وسیعی از رنگ‌ها، رنگرزی کرد.
کاربردهای متنوع نخ ترویرا در صنایع مختلف
نخ ترویرا به دلیل مجموعه‌ای از ویژگی‌های مطلوب و قیمت مناسب، کاربردهای بسیار گسترده‌ای در صنایع مختلف نساجی و فراتر از آن پیدا کرده است.
کاربرد در صنعت پوشاک
نخ ترویرا به طور گسترده در تولید انواع لباس‌های ورزشی، لباس زیر، جوراب، لباس‌های روزمره، پیراهن، و انواع لباس‌های با کشسانی بالا به کار می‌رود. همچنین در تولید آستر لباس‌ها، پارچه‌های پرده‌ای و چادر زنانه نیز کاربرد دارد.
کاربرد در منسوجات خانگی
این الیاف در تولید پارچه‌های رومبلی، فرش ماشینی، موکت، انواع کالای خواب (مانند بالش، لحاف و تشک)، ملحفه و پرده به وفور استفاده می‌شوند. در صنعت فرش ماشینی، نخ ترویرا امروزه تقریباً در تمام اجزای فرش ماشینی (چله، پود و خاب) کاربرد دارد. با وجود چالش بازگشت‌پذیری ضعیف‌تر نسبت به نخ اکریلیک، این مشکل با تنظیم ارتفاع خاب فرش (حداکثر ۶ میلی‌متر) و تحقیقات برای بهبود خواص بازگشت‌پذیری از طریق اصلاح شکل سطح مقطع و نمره الیاف، تا حد زیادی برطرف شده است. همچنین، فرش‌های ماشینی پلی استر در بازارهای صادراتی، به‌ویژه کشورهای اروپایی، به دلیل عدم مشکلات بهداشتی و زیست‌محیطی، مورد استقبال قرار گرفته‌اند.
کاربردهای صنعتی و تخصصی
الیاف ترویرا با کارایی بالا، جایگزین مواد سنتی در کاربردهای خاص شده‌اند. این الیاف در تولید لوازم خودرو مانند کیسه هوا، نخ تایر، روکش صندلی اتومبیل و کمربند ایمنی به کار می‌روند. در صنعت ساخت و ساز، در ژئوتکستایل‌ها (برای تقویت خاک و زهکشی) و عایق‌های حرارتی و رطوبتی استفاده می‌شوند. در فیلتراسیون، در تولید انواع فیلترها و صافی‌های صنعتی کاربرد دارند. برای ورزش و فضای باز، در تولید چادر، بادبان، تورهای ماهیگیری و انواع طناب به کار می‌روند. سایر کاربردها شامل اسکاچ‌های شستشو، لایی انواع البسه، عروسک‌سازی، پوشک بچه و روکش صندلی‌های اداری هستند.
انواع تخصصی الیاف ترویرا (بر اساس ساختار و خواص نهایی)
الیاف ترویرا علاوه بر دسته‌بندی بر اساس فرآیند ریسندگی، به دلیل ویژگی‌های ساختاری و کاربردی خاص به انواع دیگری نیز تقسیم می‌شوند.
الیاف ترویرا کتان: این الیاف می‌توانند به صورت خالص پلی استر یا ترکیب پلی استر و الیاف پنبه تولید شوند. بیشترین کاربرد آن‌ها در صنایع ریسندگی برای تولید لباس‌های صنعتی و غیرصنعتی، پوشاک و نخ‌های چله است. در روش تولید DOPE DYED VISCOSE، رنگ الیاف در مرحله ابتدایی با مستربچ‌ها و افزودنی‌های مخصوص ایجاد می‌شود. این الیاف ماندگاری رنگ بسیار بالا و مقاومت در برابر اشعه UV دارند و می‌توانند با مصرف انرژی بسیار کم و بدون استفاده از آب رنگرزی شوند.
الیاف ترویرا سالید (Solid): این الیاف توپر و متراکم هستند و گزینه‌ای مناسب برای جایگزینی الیاف طبیعی در صنایعی مانند ریسندگی نازک، منسوجات نبافته، کفپوش و کیف و کفش به شمار می‌روند.
الیاف ترویرا هالو (Hollow): این الیاف همانطور که از نامشان پیداست، میان‌تهی هستند و خاصیت ارتجاعی و حجم‌پذیری بالایی دارند. الیاف توخالی (Hollow Conjugate) بهترین انتخاب برای پر کردن کالای خواب (مانند تشک و بالش)، کوسن مبلمان و انواع عروسک‌ها است. الیاف توپی (Ball Fiber) نیز از نخ ترویرا توخالی به شکل توپی تولید می‌شوند که باعث نرمی بیشتر، خاصیت ارتجاعی فوق‌العاده و مقاومت در برابر قارچ و کپک می‌گردد.
الیاف ترویرا توپر: این لیف حجیم و متراکم است، که کاربردهای فراوانی در صنایعی مانند موکت‌سازی، فرش ماشینی، تولید انواع عایق‌های رطوبتی، تولید انواع فیلتر، تولید انواع لایی، و تولید طناب دارد.
الیاف ترویرا نان وون (Non-Woven): پارچه‌هایی که از این الیاف تولید می‌شوند، بی‌بافت و غیرمنسوج هستند و لایه‌های مختلف آن‌ها از ورود میکروب جلوگیری می‌کند. کاربردهای وسیعی در تولید پارچه‌های پزشکی، محافظ گیاهان، فیلترها، صنعت خودروسازی و محصولات بهداشتی دارند.
الیاف ترویرا آنتی باکتریال (نانو): این الیاف با استفاده از ذرات نانوی روی تولید می‌شوند و خاصیت آنتی‌باکتریال دائمی دارند. این خاصیت با شستشو نیز حفظ می‌شود و در تولید انواع نخ ترویرا با نمرات متنوع به کار می‌رود.
نخ ترویرا رنگی جورابی (پفکی): این نخ‌ها عمدتاً در دنیر ۲/۱۰۰ و رنگ‌های متنوع تولید می‌شوند و مصرف بسیار بالایی در تولید جوراب، دستکش، جوراب‌های ورزشی و مچ‌بندهای ورزشی دارند.
انواع نخ و الیاف با فورپیلارز
نخ ترویرا (همان نخ DTY پلی استر) به دلیل ویژگی‌های برجسته‌ای همچون استحکام بالا، انعطاف‌پذیری، ثبات رنگ و مقاومت در برابر چروک، به یکی از پرکاربردترین انواع نخ در صنعت نساجی مدرن تبدیل شده است. این نخ فیلامنت، با قابلیت‌های فراوان خود، امکان تولید انواع پارچه و محصولات متنوعی را فراهم کرده و جایگاه مهمی در پوشاک (به ویژه جوراب و لباس‌های ورزشی)، منسوجات خانگی (مانند فرش ماشینی) و کاربردهای صنعتی (مانند نخ سردوز) دارد و جایگزینی مطمئن و مقرون‌به‌صرفه برای الیاف طبیعی فراهم آورده است.
فورپیلارز با بیش از ۳۹ سال سابقه در واردات و صادرات انواع نخ و الیاف، از جمله نخ ترویرا (DTY) با بالاترین کیفیت و تنوع، نقش پیشرویی در تامین مواد اولیه صنعت نساجی کشور ایفا می‌کند. ما مفتخریم که با ارائه محصولاتی مطابق با آخرین تکنولوژی روز دنیا و استانداردهای زیست‌محیطی، به شما در انتخاب و تامین بهترین الیاف و نخ‌های مورد نیازتان کمک کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره تخصصی در زمینه خرید نخ ترویرا و سایر محصولات، با کارشناسان ما در فورپیلارز تماس بگیرید.