تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که لباس‌هایی که در شبانه‌روز از آنها استفاده می‌کنیم، از چه چیزی ساخته شده‌اند؟ شاید به سرعت جواب دهید که معلوم است؛ نخ. درست است که هسته اولیه تولید لباس‌ها و سایر منسوجات، نخ می‌باشد اما خود نخ از یک ماده دیگر به نام الیاف تشکیل می‌شود. اگر برایتان جالب است که بدانید الیاف چیست و چه انواعی دارد، پیشنهاد می‌دهیم تا انتهای این مقاله، ما را همراهی کنید.
الیاف چیست
الیاف به زبان ساده یعنی مجموعه‌ای از لیف‌ها یا رشته‌هایی که در یک راستای مشخص به دور هم تنیده شده‌اند. الیاف را باید اصلی‌ترین مواد اولیه در تولید پارچه دانست؛ چراکه ماده سازنده پارچه، نخ است و نخ نیز خود از الیاف ساخته می‌شود. الیاف‌ها فارغ از اینکه از چه نوعی هستند، در برخی از خصوصیات با یکدیگر شباهت دارند. برخی از این شباهت‌ها عبارتند از: قابلیت انعطاف پذیری مناسب، نسبت زیاد طول به قطر و نرمی و لطافت.
انواع الیاف
تا حدودی با این موضوع که الیاف چیست، آشنا شدید. الیاف بر اساس منشاء تولید آنها، به دو دسته کلی الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی تقسیم می‌شوند. در این بخش به طور کامل به انواع الیاف خواهیم پرداخت.
الیاف طبیعی
با آمدن عبارت کلمه طبیعی در کنار الیاف، می‌توان حدس زد که منظور از الیاف طبیعی چیست. الیاف طبیعی به الیافی گفته می‌شود که سرچشمه تولید آن به طبیعت برمی‌گردد؛ حال می‌تواند منشاء تولید گیاهی باشد یا حتی حیوانی و معدنی. به همین دلیل الیاف طبیعی خود به 3 بخش الیاف گیاهی، الیاف حیوانی و الیاف معدنی طبقه‌بندی می‌شود.
الیاف گیاهی
اولین نمونه از گونه‌های الیاف طبیعی، الیاف گیاهی است. این نوع الیاف‌ها عموماٌ از سلولز تشکیل می‌شوند. معروف‌ترین الیاف‌های گیاهی عبارتند از:
- پنبه
تا حرف یک الیاف گیاهی به میان آید، اولین نامی که به ذهن ما خطور می‌کند، الیاف پنبه است؛ چراکه در داخل کشور و مخصوصاً سمت استان گلستان، این گیاه رشد می‌کند. الیاف پنبه نرم و سفید رنگ است و درجه مرغوبیت این الیاف گیاهی، به طول آن بستگی دارد؛ به طوریکه هرچه الیاف پنبه بلندتر باشد، به زعم کارشناسان دارای استحکام و یکنواختی بیشتری خواهد بود. معمولا الیاف پنبه با طول 4 تا 6 سانتی متر، مرغوب‌ترین کیفیت را دارند.
از مهمترین ویژگی‌های الیاف پنبه باید به لطافت و راحتی، جذب بالای رطوبت، مقاومت بالا در برابر حرارت و استحکام کششی زیاد اشاره کرد و همین ویژگی‌ها باعث شده است که میزان خرید الیاف پنبه نسبت به دیگر الیاف‌های طبیعی، بیشتر باشد. شاید این موضوع برایتان جالب باشد که بدانید استحکام الیاف پنبه در حالت مرطوب تا 30 درصد بالاتر خواهد رفت.
- کتان
یکی دیگر از الیاف گیاهی مهم، الیاف کتان است. این الیاف از ساقه گیاه کتان یا فلکس به دست می‌آید و بیشترین طول آن به 120 سانتی‌متر می‌رسد. طبق تحقیقات صورت گرفته، الیاف کتان را باید قدیمی‌ترین الیافی دانست که توسط انسان مورد استفاده قرار گرفته شده است. کتان از لحاظ خصوصیات، شباهت بسیار زیادی به پنبه دارد اما با این تفاوت که این گیاه در داخل کشور کشت نمی‌شود. در مورد طول الیاف کتان، نمی‌توان عدد خاصی را عنوان کرد؛ چراکه طول الیاف کتان کاملا به ساقه گیاه وابسته است.
در مورد خصوصیات الیاف کتان، اینطور گفته شده است که مقاومت بیشتری نسبت به الیاف پنبه دارد. همانطور که عنوان شد، این گیاه معمولا در داخل کشور کشت نمی‌شود و کشت عمده آن در کشورهایی نظیر فرانسه، کانادا، چین، هند، آمریکا و روسیه صورت می‌گیرد.
- جوت
آخرین نمونه از الیاف گیاهی، مربوط به الیاف جوت است. شاید تا به حال نام آن را نشنیده باشید اما در خارج از کشور به عنوان یک الیاف طبیعی مقاوم و مقرون به صرفه از آن یاد می‌شود. الیاف جوت که با نامی نظیر کنف هندی نیز مشهور است، از ساقه گیاهی به همین نام گرفته می‌شود (درست مانند الیاف کتان). این الیاف طلایی کاملا بلند، نرم، براق و تا حدودی ابریشمی است و طبق نظر افراد متخصص، حتی از الیافی نظیر پنبه نیز قوی‌تر می‌باشد.
الیاف حیوانی
با توضیحاتی که در مورد الیاف گیاهی داده شد، فهمیدن این موضوع که الیاف حیوانی چیست، نباید کار سختی باشد. الیاف حیوانی به نوعی الیاف طبیعی گفته می‌شود که از حیوانات به دست می‌آید. پشم، ابریشم، موهر و کشمیر را باید مشهورترین الیاف‌های حیوانی دانست.
- پشم
شاید در میان تمامی الیاف‌های حیوانی، بیشترین احساس نزدیکی را با الیاف پشم داشته باشید؛ چراکه به احتمال فراوان تاکنون حداقل یکبار از لباس‌های پشمی استفاده کرده‌اید. الیاف پشم عمدتاً از موی بدن گوسفند تولید می‌شود و هرچه میزان نرمی پشم بیشتر باشد، بر مرغوبیت آن می‌افزاید؛ به همین دلیل پشم گوسفند مرینوس، بهترین و مرغوب‌ترین الیاف پشم موجود در دنیا به شمار می‌رود. به همین جهت است که انجمن مواد و آزمون آمریکا (ASTM) درجه بندی الیاف پشم را بر اساس پشم گوسفند مرینوس درنظر گرفته است.
مهمترین مشخصه‌های ظاهری الیاف پشم را باید حالت پوسته پوسته بودن و پیچ و تاب داشتن دانست. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم الیاف پشمی، قابلیت رنگ‌پذیری آن است اما باید به این موضوع نیز توجه کرد که اگر قرار است این الیاف به رنگ روشن دربیاید، حتما باید رنگ ابریشم متمایل به سفید باشد. از دیگر ویژگی‌های مهم الیاف پشم باید به مواردی نظیر جذب بالای آب، قابلیت کشسانی بالا، دوام فوق العاده و قابلیت حفظ گرما اشاره نماییم.
- ابریشم
طبیعی است که با شنیدن ابریشم به یاد کرم ابریشم بیفتید. این الیاف گرانبها (البته گرانترین الیاف نیست)، از پیله کرم ابریشم به دست می‌آید و ساختاری کاملاً پروتئینی دارد. طبق تحقیقات مورخان، ابریشم نزدیک به 4000 سال پیش به ایران وارد شده است؛ درصورتی که استفاده از ابریشم در کشور چین به 6000 سال قبل بازمی‌گردد.
نکته شگفت انگیز در مورد الیاف ابریشم، طول آن است؛ کمترین طول الیاف ابریشم حدود 400 متر می‌باشد و بیشترین طول آن به 1.5 کیلومتر نیز می‌رسد. همچنین برخلاف ظاهر لطیف و نرم این الیاف، استحکام و مقاومت بسیار بالایی دارد و از آن در تهیه البسه و حتی چتر نجات استفاده می‌شود.
- موهر
آیا نام موهر تاکنون به گوشتان خورده است! شاید برایتان جالب باشد که بدانید حتی از موی بز هم می‌توان الیاف حیوانی به دست آورد. الیاف موهر به شدت لطیف و براق است و استحکام بسیار بالایی دارد. از ویژگی‌های دیگری نظیر رنگ پذیری بالا، حفظ گرما، درخشندگی بی‌نظیر و مقاومت بالا در برابر چروک شدن، می‌توان به عنوان مهمترین خصوصات الیاف موهر نام برد. نکته مهم دیگری که باید در مورد الیاف موهر دانست، این است که این الیاف به عنوان گرانترین الیاف دنیا شناخته می‌شود.
- کشمیر
شاید برخی از شما با کشمیر، یکی از مناطق تحت کنترل کشور هند، آشنا باشید. نوعی بز در این منطقه زندگی می‌کند که به بز کشمیر مشهور هستند و از مو و پشم آن برای تولید انواع پارچه و لباس استفاده می‌شود. درحال حاضر بز کشمیر بیشتر در مناطقی نظیر ارتفاعات تبت، چین، مغولستان و افغانستان یافت می‌شود.
الیاف کشمیر به دلیل کمیاب بودن بسیار گران است و پارچه‌های کشمیری موجود در بازار، معمولا از ترکیب پشم کشمیر و پشم گوسفند تولید شده‌اند. از مهمترین ویژگی‌های الیاف کشمیر می‌توان به مقاومت بالا در برابر سرما و حفظ گرمای بدن، نرمی و لطافت بالا، وزن پایین، مقاومت بسیار خوب در برابر چروک شدن و قابلیت ترکیب با دیگر الیاف اشاره کرد.
الیاف معدنی
آخرین گروه از الیاف طبیعی، الیاف معدنی است. این الیاف معمولا از مواد معدنی موجود در طبیعت و معادن تشکیل می‌شوند. در این بخش شما را با 2 نمونه از الیاف‌های معدنی مشهور آشنا خواهیم کرد.
- پشم شیشه
بسیاری از افراد با پشم شیشه به عنوان یک عایق فوق العاده در زمینه صوت و حرارت آشنا هستند اما شاید ندانند که این محصول، نوعی الیاف معدنی به شمار می‌رود. پشم شیشه به عنوان یک الیاف معدنی از شیشه‌های بازیافتی ذوب شده به همراه میزان مشخصی رزین و ماسه تشکیل می‌شود که محصول نهایی به صورت الیافی بسیار کوچک و سوزنی شکل درمی‌آید.
از پشه شیشه معمولاً در مواردی نظیر عایق دیوار حفره، کاشی‌های سقف، عایق صوتی، عایق حرارتی، دیوار پرده، مجرای لوله کشی، ساندویچ پانل‌ها و مخازن استفاده می‌شود.
- پنبه نسوز
پنبه نسوز نوعی الیافی معدنی و کانی سیلیکاتی است که به صورت طبیعی در معادن یافت می‌شود. شاید ندانید اما پنبه نسوز همان آزبست است که در صنایع مختلف به کار می‌رود. نرمی، یکی از مشخصات بارز الیاف پنبه نسوز است و در کنار این ویژگی، قابلیت انعطاف پذیری بسیار بالایی دارد.
همچنین این الیاف از خواص ارزشمندی نظیر پایداری حرارتی، اشتعال ناپذیری، مقاومت در برابر پوسیدگی و پایداری در برابر مواد شیمیایی بهره می‌برد اما دارای یک عیب بسیار بزرگ است؛ استنشاق ذرات جدا شده از الیاف پنبه نسوز، به شدت خطرناک است و می‌تواند موجب بروز بیماری‌های ریوی و حتی سرطان شوند. به همین دلیل استفاده از این ماده در بسیاری از کشورها ممنوع است.
الیاف مصنوعی
الیاف مصنوعی دقیقاً نقطه مقابل الیاف طبیعی است؛ بدین صورت که برخلاف الیاف‌های طبیعی به طور معمول از دل طبیعت به دست نمی‌آید و تولید آن توسط روش‌های مختلف و به دست انسان صورت می‌گیرد. در این بخش با 3 نمونه از الیاف‌های مصنوعی پرکاربرد آشنا خواهید شد.
- ویسکوز
اولین الیاف در دسته الیاف مصنوعی که به سراغش می‌رویم، الیاف ویسکوز است. درست‌تر این است که بگوییم الیاف ویسکوز، یک الیاف نیمه مصنوعی است؛ چراکه برخلاف دیگر الیاف‌های مصنوعی، ویسکوز ریشه طبیعی دارد و ﻏﺎﻟﺒﺎً از اﻟﻮار درﺧﺘﺎن، ﺗﻔﺎﻟﻪ ﻧﯿﺸﮑﺮ، ﮐﺎه ﺑﺮﻧﺞ و ﮔﻨﺪم تولید می‌شود اما این مواد در یک پروسه مشخص به صورت خمیر در می‌آیند و سپس با روش‌های مختلفی به الیاف تبدیل می‌شوند. الیاف ویسکوز به الیاف ریون نیز مشهور است.
یکی از مهمترین ویژگی‌های الیاف ویسکوز این است که از نظر ساختار مولکولی شباهت بسیار زیادی با پنبه دارد اما از لحاظ ظاهری، آنچنان شبیه نیست و مانند پنبه پیچ و تاب ندارد. الیاف ویسکوز به دلیل ویژگی‌هایی نظیر مقاومت بالا در برابر پارگی، نرمی و لطافت، قابلیت رنگ پذیری مناسب، عدم پرزدهی، جذب بسیار بالای آب و مقاومت در برابر مواد شوینده و شیمیایی شهرت دارد. از این الیاف در تولید انواع لباس، کالای خواب، رومیزی و … استفاده می‌شود
برای آشنایی بیشتر با ویژگی‌های نخ حاصله از الیاف ویسکوز و کاربردهای آن، حتما مقاله نخ ویسکوز چیست را مطالعه نمایید.
- پلی استر
یکی دیگر از مهمترین الیاف مصنوعی موجود، الیاف پلی استر است که جایگزین مطلوبی برای پنبه به حساب می‌آید. برای تولید الیاف پلی استر از دی متیل ترفتالات و اتیلن گلیکول استفاده می‌شود.
اگر بخواهیم مهمترین شاخصه‌های الیاف پلی استر را برشماریم، باید از ویژگی‌هایی مانند دوام و استحکام بالا، انعطاف‌پذیری، ضدحساسیت بودن، مقاومت در برابر کشیدگی و مقاومت در برابر مواد شوینده نام ببریم که این خصوصیات باعث افزایش محبوبیت و در ادامه خرید الیاف پلی استر منجر شده است.
همچنین از پلی استر انواع مختلفی نخ تولید می‌شود که این گونه‌ها در مقاله انواع نخ پلی استر به تفصیل شرح داده شده‌اند.
- آکریلیک
آخرین قسمت از این بخش، به معرفی یکی دیگر از پرکاربردترین و مهمترین الیاف مصنوعی یعنی الیاف آکریلیک اختصاص دارد. همانطور که الیاف پلی استر از نظر خواص، شباهت بسیاری با پنبه دارد، الیاف آکریلیک نیز جایگزین مناسبی برای الیاف پشم محسوب می‌شود. ماده اصلی تولید الیاف آکلریلیک، ماده شیمیایی اكريلونيتريل است که با مقادیر کمی از دیگر مواد شیمیایی ترکیب شده و الیاف مذکور را می‌سازد.
از ویژگی‌هایی نظیر رنگ پذیری یکنواخت و با دوام بسیار بالا، طول عمر زیاد، مقاومت بالا در برابر آبرفتگی، قابلیت کشسانی مناسب، استحکام فوق العاده و مقاومت در برابر پارگی، می‌توان به عنوان مهمترین ویژگی‌های الیاف آکریلیک یاد کرد.
جمع بندی؛ الیاف طبیعی بهتر است یا الیاف مصنوعی
در این مقاله تلاش نمودیم تا شما را با این موضوع که الیاف چیست و چه انواعی دارد آشنا نماییم و به معرفی پرکاربردترین هر نوع بپردازیم. البته برای برخی از افراد، همواره این سوال وجود دارد که الیاف طبیعی بهتر است یا مصنوعی. برای پاسخ به این سوال، یک جواب مشخص وجود ندارد؛ چراکه هر کدام از این الیاف‌ها برای کاربری‌های مختلفی تولید شده‌اند و نمی‌توان یکی را بر دیگری ارجحیت داد. به همین دلیل شما باید متناسب با نوع استفاده و ویژگی‌های مدنظر خود، الیاف مناسب را از میان الیاف‌های طبیعی و مصنوعی انتخاب نمایید.
درآخر لازم دانستیم تا شما را با برترین مجموعه تولید و عرضه انواع الیاف و نخ در ایران آشنا نماییم. شرکت مجریان دقیق با نام تجاری فور پیلارز و بیش از 39 سال سابقه، بهترین مجموعه برای خرید نخ و الیاف در داخل کشور به شمار می‌رود و محصولات آن علاوه بر داخل، مشتریان بسیاری در خارج از مرزهای کشور دارد. برای خرید انواع نخ و الیاف یا حتی دریافت مشاوره، می‌توانید با کارشناسان فور پیلارز تماس حاصل نمایید.