نخ انواع مختلف و مصارف گوناگونی دارد. شناخت انواع نخ برای خیاطان، طراحان لباس، تولید کنندگان پوشاک و… بسیار مهم است. نخ علاوه بر نقش کاربردی خود یعنی دوختن لباس‌ها، می‌تواند اهداف تزیینی مانند گلدوزی و یا مصرف در اکسسوری‌ها نیز داشته باشد. با ما همراه باشید تا در این مقاله به بررسی تاریخچه نخ و انواع مختلف آن بپردازیم.
تاریخچه نخ
ریسندگی یک هنر باستانی است. از قدیمی‌ترین ساخته‌های بشر با نخ، دامن است که قدمت آن به ۲۰ هزار سال پیش می‌رسد. دوک‌های نخ ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد ظهور کردند و هزار سال پس از آن، چرخ اختراع شد. در واقع دوک‌ها نخستین ابزار جهت نخ‌ریسی در دنیا بودند. این وسیله جنسی از چوب و یا فلز داشت که به کمک آن الیاف را به نخ تبدیل می‌کردند. اصلی‌ترین و مهم‌ترین وظیفه دوک، تبدیل پشم و موی حیوانات به نخ بود. بر اساس کاوش‌ها و تحقیقات انجام شده، اولین دوک‌های ریسندگی در ایران در کاشان کشف شده است که قدمت آن به دوران نوسنگی می‌رسد.
دوک ریسندگی اشکال مختلفی داشته که از آن جمله می‌توانیم به دوک سوراخ‌دار، دوک بلند، دوک کوتاه، دوک باریک و… اشاره کنیم. هر کدام از این دوک‌ها با تفاوت ظاهری خود کاربردهای خاصی هم داشته‌اند و نوع مصرف آن‌ها متفاوت بوده است. آثار و شواهدی که از آن دوره به جای مانده است نشان می‌دهد که افراد برای نخ‌ریسی میزهای کوچکی که دارای پایه‌های کوتاهی بودند مورد استفاده قرار می‌دادند. دوک روی این میزها قرار می‌گرفت و افراد به صورت نشسته مشغول به نخ‌ریسی می‌شدند. صنعت نخ‌ریسی از قدیم تا امروز پیشرفت‌های بسیار زیادی داشته است. در حال حاضر این صنعت در کشور ما نیز وسعت پیدا کرده و انواع نخ با جنس‌های گوناگون تولید می‌شود.
انواع نخ از نظر جنس
نخ‌ها از نظر جنس و مواد سازنده به سه دسته نخ طبیعی، نخ مصنوعی و نخ مخلوط تقسیم بندی می‌شوند. در ادامه مطلب هر کدام از آن‌ها را بررسی خواهیم نمود.
-
- نخ طبیعی
برای تولید نخ طبیعی هیچ گونه مواد مصنوعی و مواد شیمیایی به کار نمی‌رود و از مواد طبیعی در ساخت آن‌ها استفاده می‌گردد. نخ پنبه، نخ پشمی و نخ ابریشم نوعی نخ طبیعی به شمار می‌آیند.
-
- نخ مصنوعی
نخ مصنوعی مثل ابریشم مصنوعی، ویسکوز، ریون، پلی استر و… طی فرایندی در تولیدی‌ها و کارخانه‌ها تولید می‌شود.
-
- نخ مخلوط
این نوع نخ مانند پلی استر، مولینه، پلی استر ابریشم و…، ترکیبی از مواد اولیه طبیعی و مواد مصنوعی هستند.
نخ‌های طبیعی و انواع آن
نخ‌های طبیعی از مواد طبیعی ساخته شده‌اند و برای تولید آن‌ها هیچ گونه مواد مصنوعی و شیمیایی به کار نمی‌رود. از انواع مختلف نخ‌های طبیعی می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- نخ پنبه: این نخ در خیاطی کاربرد دارد. نخ پنبه با منشأ طبیعی تولید می‌شود و برای رویه دوزی یا کوک زدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- نخ پشمی: نخ پشمی از الیاف طبیعی حیوانی تشکیل می‌شود و دارای منشأ طبیعی است. گاهی اوقات برای تولید نخ پشمی از کرک و پلی استر به همراه پشم استفاده می‌شود. معمولاً این نخ برای برجسته دوزی کاربرد دارد.
- نخ ابریشم: نخ ابریشم دارای ظاهر براقی است. اما از آنجایی که طی فرایند شیمیایی و از سلولز ساخته می‌شود، به آن ابریشم مصنوعی می‌گویند. معمولاً از این نوع نخ برای حاشیه دوزی استفاده می‌شود.
- نخ دمسه: یکی دیگر از انواع نخ، نخ دمسه است. جنس نخ دمسه از کتان مرغوب است و تغییر رنگ در اثر شستشو نخواهد داد. علاوه بر آن مقاومت خوبی در برابر حرارت دارد. از نخ دمسه برای گلدوزی استفاده می‌شود.
نخ‌های مصنوعی و انواع آن
ممکن است نخ‌های مصنوعی ریشه طبیعی داشته باشند ولی از آنجایی که با فرایند مصنوعی تولید می‌شوند، به آن‌ها نخ مصنوعی گفته می‌شود. نخ مصنوعی به علت عدم محدودیت جایگاه ویژه‌ای در بازار به دست آورده است.
- نخ پلی استر: این نوع نخ از انواع مختلف نخ‌های مصنوعی به شمار می‌آید که خود دسته‌بندی‌های گوناگونی دارد.
- نخ اکریلیک: این نوع نخ نیز از نخ‌های مصنوعی به شمار می‌آید که کاربردهای فراوانی دارد. اما بیشترین کاربرد آن در صنعت فرش ماشینی است.
- نخ نایلون: این نخ که به نخ جراحی نیز معروف است، در صنعت پزشکی و برای عمل‌های جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- نخ پلی پروپیلن: این نخ به علت خواص زیادی که دارد محبوب و بسیار پرکاربرد است. از نخ پلی پروپیلن در مصارف بهداشتی و همچنین تولید فیلتر استفاده می‌شود.
- نخ فلزی: این نخ‌ها ظاهر چشمگیر و براقی دارند و در رنگ‌های طلایی و نقره‌ای تولید شده‌اند. نخ فلزی کاربرد تزیینی دارد و در گلدوزی مصرف می‌شود.
- نخ سرکیسه دوزی: از این نوع نخ برای استفاده در کارخانه‌های تولید گندم، برنج، گچ و سیمان استفاده می‌شود.
نخ عمامه: نخ عمامه از نخ دمسه ضخامت بیشتری دارد. جنس آن معمولاً پنبه و یا کتان است. گاهی اوقات این مدل نخ را با الیاف پلی استر نیز ترکیب می‌کنند.
انواع نخ از لحاظ روش تولید
انواع نخ در نساجی را از لحاظ روش تولید می‌توانیم به دسته‌های مختلفی تقسیم بندی کنیم. پس از فرایند ریسیده شدن نخ‌ها، تعداد زیادی از الیاف‌های موازی در هم تابیده می‌شوند. روش‌های مختلفی برای ریسندگی و یا تولید نخ وجود دارد که این روش‌ها با یکدیگر متفاوت هستند. طول الیاف، قطر الیاف، مقدار فر، موج الیاف و… از مهم‌ترین معیارهایی هستند که می‌توانند در نوع ریسندگی نخ تأثیرگذار باشند.
تولید نخ فیلامنتی
نخ فیلامنتی از مواد اولیه بسیار مهم در صنعت فرش محسوب می‌شود. این نوع نخ از نوع الیاف مصنوعی به شمار می‌آید. به صورت کلی، نخ فیلامنتی دو نوع دارد. نخ تک فیلامنتی و یا مونوفیلامنت که فقط از یک رشته الیاف ممتد تشکیل می‌شود و نخ چند فیلامنتی که تعداد زیادی از رشته‌های ممتد الیاف هستند.
بر اساس نوع سیال کردن پلیمر و نحوه انعقاد رشته‌های پلیمری می‌توانیم فرایند ریسندگی را در سه روش تقسیم بندی کنیم.
ذوب ریسی
نخ بسته‌بندی نوعی نخ از مواد پلی اتیلن، پروپیلن و یا بازیافت شده محصولات پلی اتیلن و یا پروپیلن است که طی فرایندی به گرانول تبدیل شده‌اند. این نوع نخ جهت بسته‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد و روش تولید آن ذوب ریسی است. مواد اولیه به همراه گرانول رنگی داخل مخزن اکسترودر قرار گرفته و پس از آن به کمک ماردون این مواد با یکدیگر ترکیب می‌شوند. حرارت و گرما توسط المنت در چندین مرحله مواد را کاملاً ذوب می‌کند. بعد از آنکه مواد به صورت خمیری و سیال درآمدند، بر اساس نوع دستگاه، دو مرحله دیگر را نیز در قسمت تولید باید پشت سر بگذارند.
خشک ریسی
یکی دیگر از روش‌های تولید انواع نخ در بافندگی، روش خشک ریسی است. در روش خشک ریسی، محلول پلیمر به طرف ستونی که دمای بالا دارد هدایت می‌شود و زمانی که حلال از آن خارج می‌گردد، فقط لیف باقی خواهد ماند. لیف ممکن است مقدار کمی حلال هم داشته باشد. زمانی که با گرمای بیشتر روبرو می‌شود و یا شسته می‌شود این حلال از بین خواهد رفت.
تر ریسی
در روش تر ریسی، اسپینرنت به صورت کلی در حمام قرار می‌گیرد. در این حمام انعقادی، حلال و یک ضد حلال از موادی که اکسترود شده‌اند خارج می‌گردد. ژل حاصل از آن در این مرحله آرایش می‌یابد. ممکن است پلیمر منعقد شده باشد و یا الیاف تازه‌ای تشکیل شود. پس از آن، الیاف روی دوک نخ پیچیده می‌شود و یا برای برش خوردن ارسال می‌گردد.
تولید نخ الیاف بلند
سیستم ریسندگی و تولید نخ الیاف بلند بر اساس ظرافت نخ‌ها به سه دسته تقسیم بندی می‌شود:
-
- سیستم ریسندگی فاستونی
-
- سیستم ریسندگی نیمه فاستونی
-
- سیستم ریسندگی پشمی یا کلفت ریسی
در ریسندگی به روش فاستونی، الیاف طوری تهیه می‌شوند که شباهت زیادی با الیاف پشم دارند. در این روش به الیاف ممتدی که در فرایند تولید وجود دارد، مقدار زیادی موج و فر داده می‌شود. این عمل موجب خواهد شد که الیاف در مقایسه با پشم طول بلندتری داشته باشند.
روش ریسندگی نیمه فاستونی به طور معمول برای تولید نخ‌هایی که نیمه ظریف هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد. نخ خواب فرش ماشینی، نخ کاموا و… از مهم‌ترین و رایج‌ترین نخ‌های تولید شده با این سیستم هستند.
نخ ریسندگی پشمی یا کلفت ریسی همانطور که از نامش پیداست، جهت تهیه نخ‌های ضخیم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش به طور معمول از الیاف پشم ضخیم و مرغوب جهت تهیه نخ‌هایی مثل نخ ضخیم قالی دستبافت استفاده می‌گردد.
کاربرد انواع نخ
شرکت فور پیلارز انواع نخ را در محصولات خود گنجانده است که از آن جمله می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
-
- نخ اکریلیک
-
- نخ ایندیگو
-
- نخ پنبه
-
- نخ فیلامنت
-
- نخ لمه
-
- نخ ملانژ
-
- نخ ویسکوز
همانطور که نخ را از نظر جنس و روش تولید دسته‌بندی می‌کنیم، می‌توانیم کاربردهای گوناگونی را نیز برای آن‌ها در نظر بگیریم. هر کدام از انواع مختلف نخ موجود در بازار کاربردهای متنوعی دارند که در ادامه مطلب به توضیح مختصری در مورد هر کدام خواهیم پرداخت.
-
- کاربرد نخ طبیعی
از نخ طبیعی در بافت قالی، قالیچه، پارچه‌های گران قیمت، بافت گلیم، فرش و… استفاده می‌شود. ابریشم از نخ‌های طبیعی بسیار گران قیمت است. اما برخی از نخ‌های طبیعی نیز با قیمت پایین‌تر وجود دارند که در دوخت و بافت محصولات مورد استفاده قرار می‌گیرند.
-
- کاربرد نخ متالیک
جنس نخ متالیک از پلی استر است و به طور معمول برای انواع گلدوزی‌ها و آثار تزیینی از آن استفاده می‌شود.
-
- کاربرد نخ قیطان
جنس نخ قیطان پنبه ضخیم است. این نخ به شکل کش نازک در بازار وجود دارد و برای ایجاد چین بر روی لباس به کار برده می‌شود.
-
- کاربرد نخ ریون
از نخ ریون برای گلدوزی استفاده می‌گردد.
-
- کاربرد نخ پشمی
نخ پشمی استحکام بالایی دارد و در دسته نخ‌های ضخیم قرار می‌گیرد. به همین خاطر برای دوخت پارچه‌های ضخیم به کار برده می‌شود.
سخن پایانی
نخ‌ها از نظر جنس به سه دسته نخ طبیعی، نخ مصنوعی و نخ مخلوط تقسیم می‌شوند. علاوه بر آن نخ‌ها را می توان از نظر روش تولید به دسته‌های مختلف تقسیم بندی نمود. در این مقاله به بررسی کاربردهای مختلف انواع نخ پرداختیم و انواع آن را به صورت کامل توضیح دادیم. محصولات فورپیلارز تحت نظارت همیشگی کارشناسان این شرکت قرار دارند. تولید محصولات این شرکت با تکنولوژی روز دنیا و به کار بردن ماشین آلات مدرن و پیشرفته انجام می‌شود. این شرکت برای تولید محصولاتش از مواد اولیه بسیار با کیفیتی استفاده می‌کند. از ویژگی‌های بارز محصولات فورپیلارز می‌توانیم به عدم آسیب رسانی به محیط زیست اشاره کنیم. برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید.