نخ انواع مختلف و مصارف گوناگونی دارد. شناخت انواع نخ برای خیاطان، طراحان لباس، تولید کنندگان پوشاک و… بسیار مهم است. نخ علاوه بر نقش کاربردی خود یعنی دوختن لباس‌ها، می‌تواند اهداف تزیینی مانند گلدوزی و یا مصرف در اکسسوری‌ها نیز داشته باشد. با ما همراه باشید تا در این مقاله به بررسی تاریخچه نخ و انواع مختلف آن بپردازیم.
تاریخچه نخ
ریسندگی یک هنر باستانی است. از قدیمی‌ترین ساخته‌های بشر با نخ، دامن است که قدمت آن به ۲۰ هزار سال پیش می‌رسد. دوک‌های نخ ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد ظهور کردند و هزار سال پس از آن، چرخ اختراع شد. در واقع دوک‌ها نخستین ابزار جهت نخ‌ریسی در دنیا بودند. این وسیله جنسی از چوب و یا فلز داشت که به کمک آن الیاف را به نخ تبدیل می‌کردند. اصلی‌ترین و مهم‌ترین وظیفه دوک، تبدیل پشم و موی حیوانات به نخ بود. بر اساس کاوش‌ها و تحقیقات انجام شده، اولین دوک‌های ریسندگی در ایران در کاشان کشف شده است که قدمت آن به دوران نوسنگی می‌رسد.
دوک ریسندگی اشکال مختلفی داشته که از آن جمله می‌توانیم به دوک سوراخ‌دار، دوک بلند، دوک کوتاه، دوک باریک و… اشاره کنیم. هر کدام از این دوک‌ها با تفاوت ظاهری خود کاربردهای خاصی هم داشته‌اند و نوع مصرف آن‌ها متفاوت بوده است. آثار و شواهدی که از آن دوره به جای مانده است نشان می‌دهد که افراد برای نخ‌ریسی میزهای کوچکی که دارای پایه‌های کوتاهی بودند مورد استفاده قرار می‌دادند. دوک روی این میزها قرار می‌گرفت و افراد به صورت نشسته مشغول به نخ‌ریسی می‌شدند. صنعت نخ‌ریسی از قدیم تا امروز پیشرفت‌های بسیار زیادی داشته است. در حال حاضر این صنعت در کشور ما نیز وسعت پیدا کرده و انواع نخ با جنس‌های گوناگون تولید می‌شود.
انواع نخ از نظر جنس
نخ‌ها از نظر جنس و مواد سازنده به سه دسته نخ طبیعی، نخ مصنوعی و نخ مخلوط تقسیم بندی می‌شوند. در ادامه مطلب هر کدام از آن‌ها را بررسی خواهیم نمود.
-
- نخ طبیعی
برای تولید نخ طبیعی هیچ گونه مواد مصنوعی و مواد شیمیایی به کار نمی‌رود و از مواد طبیعی در ساخت آن‌ها استفاده می‌گردد. نخ پنبه، نخ پشمی و نخ ابریشم نوعی نخ طبیعی به شمار می‌آیند.
-
- نخ مصنوعی
نخ مصنوعی مثل ابریشم مصنوعی، ویسکوز، ریون، پلی استر و… طی فرایندی در تولیدی‌ها و کارخانه‌ها تولید می‌شود.
-
- نخ مخلوط
این نوع نخ مانند پلی استر، مولینه، پلی استر ابریشم و…، ترکیبی از مواد اولیه طبیعی و مواد مصنوعی هستند.
نخ‌های طبیعی و انواع آن
نخ‌های طبیعی از مواد طبیعی ساخته شده‌اند و برای تولید آن‌ها هیچ گونه مواد مصنوعی و شیمیایی به کار نمی‌رود. از انواع مختلف نخ‌های طبیعی می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- نخ پنبه: این نخ در خیاطی کاربرد دارد. نخ پنبه با منشأ طبیعی تولید می‌شود و برای رویه دوزی یا کوک زدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- نخ پشمی: نخ پشمی از الیاف طبیعی حیوانی تشکیل می‌شود و دارای منشأ طبیعی است. گاهی اوقات برای تولید نخ پشمی از کرک و پلی استر به همراه پشم استفاده می‌شود. معمولاً این نخ برای برجسته دوزی کاربرد دارد.
- نخ ابریشم: نخ ابریشم دارای ظاهر براقی است. اما از آنجایی که طی فرایند شیمیایی و از سلولز ساخته می‌شود، به آن ابریشم مصنوعی می‌گویند. معمولاً از این نوع نخ برای حاشیه دوزی استفاده می‌شود.
- نخ دمسه: یکی دیگر از انواع نخ، نخ دمسه است. جنس نخ دمسه از کتان مرغوب است و تغییر رنگ در اثر شستشو نخواهد داد. علاوه بر آن مقاومت خوبی در برابر حرارت دارد. از نخ دمسه برای گلدوزی استفاده می‌شود.
نخ‌های مصنوعی و انواع آن
ممکن است نخ‌های مصنوعی ریشه طبیعی داشته باشند ولی از آنجایی که با فرایند مصنوعی تولید می‌شوند، به آن‌ها نخ مصنوعی گفته می‌شود. نخ مصنوعی به علت عدم محدودیت جایگاه ویژه‌ای در بازار به دست آورده است.
- نخ پلی استر: این نوع نخ از انواع مختلف نخ‌های مصنوعی به شمار می‌آید که خود دسته‌بندی‌های گوناگونی دارد.
- نخ اکریلیک: این نوع نخ نیز از نخ‌های مصنوعی به شمار می‌آید که کاربردهای فراوانی دارد. اما بیشترین کاربرد آن در صنعت فرش ماشینی است.
- نخ نایلون: این نخ که به نخ جراحی نیز معروف است، در صنعت پزشکی و برای عمل‌های جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- نخ پلی پروپیلن: این نخ به علت خواص زیادی که دارد محبوب و بسیار پرکاربرد است. از نخ پلی پروپیلن در مصارف بهداشتی و همچنین تولید فیلتر استفاده می‌شود.
- نخ فلزی: این نخ‌ها ظاهر چشمگیر و براقی دارند و در رنگ‌های طلایی و نقره‌ای تولید شده‌اند. نخ فلزی کاربرد تزیینی دارد و در گلدوزی مصرف می‌شود.
- نخ سرکیسه دوزی: از این نوع نخ برای استفاده در کارخانه‌های تولید گندم، برنج، گچ و سیمان استفاده می‌شود.
- نخ عمامه: نخ عمامه از نخ دمسه ضخامت بیشتری دارد. جنس آن معمولاً پنبه و یا کتان است. گاهی اوقات این مدل نخ را با الیاف پلی استر نیز ترکیب می‌کنند.
انواع نخ از لحاظ روش تولید
انواع نخ در نساجی را از لحاظ روش تولید می‌توانیم به دسته‌های مختلفی تقسیم بندی کنیم. پس از فرایند ریسیده شدن نخ‌ها، تعداد زیادی از الیاف‌های موازی در هم تابیده می‌شوند. روش‌های مختلفی برای ریسندگی و یا تولید نخ وجود دارد که این روش‌ها با یکدیگر متفاوت هستند. طول الیاف، قطر الیاف، مقدار فر، موج الیاف و… از مهم‌ترین معیارهایی هستند که می‌توانند در نوع ریسندگی نخ تأثیرگذار باشند.
تولید نخ فیلامنتی
نخ فیلامنتی از مواد اولیه بسیار مهم در صنعت فرش محسوب می‌شود. این نوع نخ از نوع الیاف مصنوعی به شمار می‌آید. به صورت کلی، نخ فیلامنتی دو نوع دارد. نخ تک فیلامنتی و یا مونوفیلامنت که فقط از یک رشته الیاف ممتد تشکیل می‌شود و نخ چند فیلامنتی که تعداد زیادی از رشته‌های ممتد الیاف هستند.
بر اساس نوع سیال کردن پلیمر و نحوه انعقاد رشته‌های پلیمری می‌توانیم فرایند ریسندگی را در سه روش تقسیم بندی کنیم.
ذوب ریسی
نخ بسته‌بندی نوعی نخ از مواد پلی اتیلن، پروپیلن و یا بازیافت شده محصولات پلی اتیلن و یا پروپیلن است که طی فرایندی به گرانول تبدیل شده‌اند. این نوع نخ جهت بسته‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد و روش تولید آن ذوب ریسی است. مواد اولیه به همراه گرانول رنگی داخل مخزن اکسترودر قرار گرفته و پس از آن به کمک ماردون این مواد با یکدیگر ترکیب می‌شوند. حرارت و گرما توسط المنت در چندین مرحله مواد را کاملاً ذوب می‌کند. بعد از آنکه مواد به صورت خمیری و سیال درآمدند، بر اساس نوع دستگاه، دو مرحله دیگر را نیز در قسمت تولید باید پشت سر بگذارند.
خشک ریسی
یکی دیگر از روش‌های تولید انواع نخ در بافندگی، روش خشک ریسی است. در روش خشک ریسی، محلول پلیمر به طرف ستونی که دمای بالا دارد هدایت می‌شود و زمانی که حلال از آن خارج می‌گردد، فقط لیف باقی خواهد ماند. لیف ممکن است مقدار کمی حلال هم داشته باشد. زمانی که با گرمای بیشتر روبرو می‌شود و یا شسته می‌شود این حلال از بین خواهد رفت.
تر ریسی
در روش تر ریسی، اسپینرنت به صورت کلی در حمام قرار می‌گیرد. در این حمام انعقادی، حلال و یک ضد حلال از موادی که اکسترود شده‌اند خارج می‌گردد. ژل حاصل از آن در این مرحله آرایش می‌یابد. ممکن است پلیمر منعقد شده باشد و یا الیاف تازه‌ای تشکیل شود. پس از آن، الیاف روی دوک نخ پیچیده می‌شود و یا برای برش خوردن ارسال می‌گردد.
تولید نخ الیاف بلند
سیستم ریسندگی و تولید نخ الیاف بلند بر اساس ظرافت نخ‌ها به سه دسته تقسیم بندی می‌شود:
-
- سیستم ریسندگی فاستونی
-
- سیستم ریسندگی نیمه فاستونی
-
- سیستم ریسندگی پشمی یا کلفت ریسی
در ریسندگی به روش فاستونی، الیاف طوری تهیه می‌شوند که شباهت زیادی با الیاف پشم دارند. در این روش به الیاف ممتدی که در فرایند تولید وجود دارد، مقدار زیادی موج و فر داده می‌شود. این عمل موجب خواهد شد که الیاف در مقایسه با پشم طول بلندتری داشته باشند.
روش ریسندگی نیمه فاستونی به طور معمول برای تولید نخ‌هایی که نیمه ظریف هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد. نخ خواب فرش ماشینی، نخ کاموا و… از مهم‌ترین و رایج‌ترین نخ‌های تولید شده با این سیستم هستند.
نخ ریسندگی پشمی یا کلفت ریسی همانطور که از نامش پیداست، جهت تهیه نخ‌های ضخیم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش به طور معمول از الیاف پشم ضخیم و مرغوب جهت تهیه نخ‌هایی مثل نخ ضخیم قالی دستبافت استفاده می‌گردد.
کاربرد انواع نخ راهنمای جامع انتخاب نخ مناسب برای هر پروژه
نخ‌ها، با وجود ظاهر ساده‌شان، نقشی حیاتی و بی‌بدیل در صنایع گوناگون ایفا می‌کنند. از لباس‌هایی که هر روز می‌پوشیم تا فرش‌های دستباف نفیس و حتی کاربردهای صنعتی پیشرفته، ردپای انواع نخ‌ها به چشم می‌خورد. شناخت کاربردهای هر نوع نخ، کلید انتخاب صحیح و دستیابی به بهترین نتیجه در هر پروژه است.
شرکت فورپیلارز با ارائه طیف وسیعی از نخ‌های با کیفیت، نیازهای مختلف صنایع را پوشش می‌دهد. در ادامه، به بررسی جامع کاربردهای متنوع انواع نخ‌ها می‌پردازیم تا شما را در انتخاب نخ ایده‌آل برای اهداف خود یاری دهیم.
کاربرد نخ در صنعت پوشاک و خیاطی
این بخش، گسترده‌ترین حوزه کاربرد نخ‌هاست. انتخاب نخ مناسب در خیاطی، مستقیماً بر کیفیت، دوام و ظاهر نهایی لباس تأثیر می‌گذارد:
- نخ پنبه: به دلیل نرمی، تنفس‌پذیری و خاصیت ضدحساسیت، برای دوخت انواع لباس‌های نخی، کتان، جین و لباس‌های روزمره مناسب است. همچنین در تولید پارچه‌های مبلی و پرده‌های نخی نیز کاربرد دارد.
- نخ پلی استر: به عنوان پرکاربردترین نخ خیاطی، به دلیل استحکام بالا، مقاومت در برابر چروک، آب‌رفتگی و رنگ‌پریدگی، برای دوخت انواع پارچه‌ها، از جمله پارچه‌های مصنوعی، جین، کتان و حتی چرم‌های نازک استفاده می‌شود. این نخ، گزینه‌ای عالی برای خیاطی صنعتی و خانگی است.
- نخ ابریشم (طبیعی و مصنوعی/ویسکوز): نخ ابریشم طبیعی با لطافت و براقیت خیره‌کننده، برای دوخت و گلدوزی لباس‌های مجلسی، پارچه‌های حریر و ابریشمی کاربرد دارد. نخ ویسکوز (ابریشم مصنوعی) نیز با خواص مشابه، گزینه‌ای اقتصادی‌تر برای گلدوزی و پارچه‌های ظریف است.
- نخ نایلون: به دلیل استحکام فوق‌العاده و مقاومت در برابر سایش، برای دوخت‌های محکم، لباس‌های ورزشی، لباس زیر، جوراب، چادر مسافرتی و همچنین به عنوان نخ نامرئی در دوخت‌های ظریف و جواهر دوزی استفاده می‌شود. کاربرد آن در نخ جراحی نیز برجسته است.
- نخ اسپاندکس (لاکرا): این نخ با خاصیت کشسانی بالا، همیشه با الیاف دیگر (مانند پنبه یا پلی استر) ترکیب می‌شود تا پارچه‌های کشی مانند جین کشی، لباس‌های ورزشی، لباس زیر و مایو تولید شود. اسپاندکس به پارچه خاصیت ارتجاعی و راحتی حرکت می‌بخشد.
- نخ ریون: (که همان ویسکوز است و در بخش ابریشم مصنوعی نیز اشاره شد) عمدتاً برای گلدوزی، ریشه‌بافی و دوخت‌های تزئینی به کار می‌رود.
- نخ‌های مخلوط (مثلاً پلی استر-پنبه): این نخ‌ها با ترکیب مزایای الیاف طبیعی و مصنوعی، برای تولید انواع لباس‌های روزمره، ملحفه و پارچه‌هایی که هم راحتی پنبه و هم دوام پلی استر را نیاز دارند، به کار می‌روند.
کاربرد نخ در بافندگی، فرش‌بافی و تولید منسوجات
صنعت نساجی و فرش‌بافی به شدت به انواع مختلف نخ وابسته است:
- نخ‌های طبیعی (پشم، پنبه، ابریشم، کتان): این نخ‌ها ستون فقرات صنعت فرش‌بافی (هم دستباف و هم ماشینی) و تولید پارچه‌های باکیفیت هستند. نخ پشمی برای بافت فرش‌های دستباف، گلیم، پتو، شال و کاموا به دلیل گرمی و دوام بالا بسیار محبوب است. نخ پنبه در تار و پود فرش‌های دستباف و ماشینی، پارچه‌های جین، حوله و ملحفه کاربرد دارد.
- نخ اکریلیک: با حس و ظاهر مشابه پشم، اما با دوام بیشتر و قیمت مناسب‌تر، به طور گسترده در تولید کاموا، پتو و به ویژه فرش ماشینی استفاده می‌شود. (فرش آکریلیک)
- نخ پلی پروپیلن (PP): به دلیل سبکی، مقاومت در برابر رطوبت و مواد شیمیایی، و قیمت مناسب، به طور رایج در تولید فرش ماشینی (به عنوان نخ خاب)، گونی، و برخی پارچه‌های صنعتی استفاده می‌شود.
- نخ لمه (Lame): این نخ تزئینی با ظاهر براق و فلزی، برای بافت پارچه‌های مجلسی، لباس شب، پرده‌های تزئینی و افزودن جلوه‌ای خاص به بافتنی‌ها کاربرد دارد.
- نخ ملانژ (Melange): این نخ که از ترکیب الیاف با رنگ‌های مختلف تولید می‌شود، ظاهری سایه‌روشن و بافت‌دار به پارچه می‌بخشد و در تولید انواع لباس‌های روزمره، پارچه‌های تیشرت و سوییشرت کاربرد دارد.
- نخ ایندیگو (Indigo): نخ‌های رنگ شده با رنگ نیلی (ایندیگو) که به طور خاص در تولید پارچه‌های جین برای شلوارهای لی و لباس‌های جین استفاده می‌شوند.
بیشتر بخوانید: انواع نخ در فرش ماشینی
کاربرد نخ در گلدوزی و هنرهای دستی
نخ‌ها ابزار اصلی در دنیای هنر و خلاقیت هستند:
- نخ دمسه (DMC): پرکاربردترین نخ برای گلدوزی‌های ظریف، شماره‌دوزی و کوبلن‌دوزی است. این نخ معمولاً از کتان مرغوب ساخته شده و به دلیل رنگ ثابت و قابلیت جدا شدن رشته‌ها، محبوبیت زیادی دارد.
- نخ عمامه: این نخ که ضخیم‌تر از دمسه است و معمولاً از پنبه یا کتان تهیه می‌شود، برای گلدوزی‌های برجسته، دوخت‌های تزئینی و مکرومه‌بافی ایده‌آل است.
- نخ فلزی (متالیک): برای افزودن درخشش و جلوه‌ای لوکس به گلدوزی، تزئین لباس، کارت‌پستال و سایر کارهای هنری استفاده می‌شود.
- نخ ریون/ویسکوز: برای گلدوزی‌های ظریف و براق به کار می‌رود.
- نخ مکرومه‌بافی: نخ‌های ضخیم و محکم (معمولا پنبه یا پلی استر) که در هنر مکرومه‌بافی برای ساخت آویز، دیوارکوب، دستبند و سایر تزئینات گره‌زده استفاده می‌شوند.
- نخ کوبلن: نخ‌های مناسب برای بافت تابلوهای کوبلن که معمولاً از پشم یا اکریلیک هستند.
بیشتر بخوانید: انواع نخ گلدوزی
کاربرد نخ در صنایع بسته‌بندی و سایر مصارف صنعتی
فراتر از پوشاک و هنر، نخ‌ها در صنایع سنگین نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند:
- نخ سرکیسه‌دوزی: این نخ‌های مقاوم و ضخیم، عمدتاً از پلی استر یا پلی پروپیلن ساخته شده و برای دوخت و بسته‌بندی کیسه‌های بزرگ محصولات کشاورزی (مانند گندم، برنج)، مصالح ساختمانی (سیمان، گچ) و خوراک دام و طیور در کارخانه‌ها استفاده می‌شوند.
- نخ بسته‌بندی (Baling Twine): نخ‌های مخصوص و بسیار محکم که برای بسته‌بندی عدل‌های یونجه، علوفه و سایر محصولات کشاورزی و صنعتی کاربرد دارند.
- نخ ماهیگیری: معمولاً از نایلون یا فلوئوروکربن ساخته شده و به دلیل مقاومت بالا در برابر کشش، سایش و آب، برای صید ماهی استفاده می‌شود.
- نخ دندان: نوعی نخ نازک و مقاوم (معمولاً نایلون یا تفلون) که برای تمیز کردن فضای بین دندان‌ها کاربرد دارد.
- نخ پلیمری (فیلتر): نخ‌های ساخته شده از پلی پروپیلن در تولید فیلترهای صنعتی و خانگی به دلیل مقاومت شیمیایی و عدم جذب رطوبت استفاده می‌شوند.
- نخ تشک و مبلمان: نخ‌های مقاوم و ضخیم که برای دوخت و رویه‌کوبی تشک و مبلمان به کار می‌روند.
سخن پایانی
نخ‌ها از نظر جنس به سه دسته نخ طبیعی، نخ مصنوعی و نخ مخلوط تقسیم می‌شوند. علاوه بر آن نخ‌ها را می توان از نظر روش تولید به دسته‌های مختلف تقسیم بندی نمود. در این مقاله به بررسی کاربردهای مختلف انواع نخ پرداختیم و انواع آن را به صورت کامل توضیح دادیم. محصولات فورپیلارز تحت نظارت همیشگی کارشناسان این شرکت قرار دارند. تولید محصولات این شرکت با تکنولوژی روز دنیا و به کار بردن ماشین آلات مدرن و پیشرفته انجام می‌شود. این شرکت برای تولید محصولاتش از مواد اولیه بسیار با کیفیتی استفاده می‌کند. از ویژگی‌های بارز محصولات فورپیلارز می‌توانیم به عدم آسیب رسانی به محیط زیست اشاره کنیم. برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید.
4 پاسخ
سلام شما نخ ویسکوز هم دارین؟
با سلام و احترام
از ابراز علاقه شما به محصولات ما خرسندیم. بله، نخ ویسکوز در مجموعه محصولات ما موجود است. برای خرید نخ ویسکوز روی لینک کلیک کنید
سلام ممنون بابت اطلاعات مفیدتون که در مورد انواع نخ ارائه دادید.
من یک سوال داشتم میخواستم بدونم بهترین نوع نخ برای دوخت لباس کدوم نوع هست؟
سلام و عرض ادب
از اینکه به سایت ما سر زدید و مطالب ما برای شما مفید بوده، خوشحالیم.
در پاسخ به سوال شما باید بگوییم که انتخاب “بهترین نوع نخ” به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
نوع پارچه: جنس پارچه (پنبه، کتان، ابریشم، …) در انتخاب نخ بسیار مهم است.
کاربرد لباس: لباسی که دوخته می‌شود، برای چه موقعیتی است؟ (روزمره، مجلسی، ورزشی، …)
ضخامت پارچه: پارچه ضخیم به نخ ضخیم‌تر و پارچه نازک به نخ ظریف‌تر نیاز دارد.
رنگ پارچه: رنگ نخ باید با رنگ پارچه هماهنگ باشد.
بودجه: نخ‌های مختلف، قیمت‌های متفاوتی دارند.
با این حال، به طور کلی می‌توان گفت که نخ پلی‌استر به دلیل دوام بالا، مقاومت در برابر چروک شدن و رنگ پریدگی، یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای دوخت لباس است. و شما را دعوت به مطاله مقاله انواع نخ خیاطی میکنم